Smutek i pojednanie

Smutek pojawia się najczęściej dopiero po fazie wyparcia, wściekłości i nadziei. Dzieci i dorosli są również wyczerpani długimi okresami napięcia, kłótni i wiecznych „przepychanek”.

Dzieci są smutne nie tylko z powodu odejścia rodzica, którego z reguły nadal mogą widywać i który chce z nimi utrzymywać kontakt. Najczęściej smuci je utrata obecności obojga rodziców i pełnej rodziny, która miała dla nich szczególne znaczenie i wartość.
Dzieci potrzebują w tym czasie wsparcia i pocieszenia. Dobrze jest, gdy mogą płakać, nie muszą odgrywać roli silnych i wolno im znowu wyrażać swe dziecięce pragnienia.

Niektóre dzieci nie przeżywają fazy smutku, być może dlatego, że dorośli ukrywają smutek i nie wiedzą jak z nim postępować. Z byłego małżonka, na przykład czynią nieustannie wroga, któremu przypisują wyłączną winę za rozpad związku lub wkładają wiele energii w przewlekłe kłótnie i postępowania sądowe. Dopiero gdy dorośli zdają sobie sprawę ze swojego udziału w rozstaniu i swoich uczuć, dzieci również mogą uświadomić sobie własne uczucia.

Smutek przynosi nie tylko wyciszenie emocji związanych z bólem rozstania. Zmienia się też dotychczasowe wyobrażenie rodziny. Do tej pory dziecko zachowywało jeszcze w mysli, wbrew przeżywanej rzeczywistości, ideał pełnej rodziny. Ta sprzeczność powodowała liczne napięcia. Teraz może oswoić się ze stabilną już sytuacją i uspokoić.